VEF Blog

Pròleg de Gerard Joan Barceló

De Joan Daniel Bezsonoff, coneissiáu mai que mai l’escrivan catalan, de l’escritura particulara que totjorn m’agrada amb son inimitabla ironia tendra e malenconica. Coneissiáu sa lenga d’autor, qu’articula çò de locau amb çò de referenciau, e que, çò’m par, es un modèl solid per l’integracion dau rosselhonés dintre la nòrma dau catalan. A travèrs de sei romans, sabiáu tanben l’òme d’una immensa cultura classica, a l’encòp literària e cinematografica. Fa gaire, aprenguèri que lo professor de lenga catalana s’èra fach traductor del francés Jean-Noël Pancrazi, e me diguèri: “Perqué pas?”.

Pasmens, Joan Daniel Beszonoff escondiá encara una suspresa: un engenh de lexicograf! Non desconeissiáu pas son amor dau provençau e de la lenga occitana. Sòci dau Felibrige, aviá cantat e fach cantar a Perpinhan, en decembre de 2013, l’estrambordant imne de Mistral a l’amistat occitanocatalana, Copa Santa, a l’escasença de la presentacion dau roman autobiografic de l’escrivan occitan e valencian Joan-Carles Martí i Casanova. De còps, l’occitan se mòstra discretament dins l’òbra de Beszonoff, coma per senhalar au lector dau tèxte catalan que l’autor es tanben un lector de tèxtes de lenga occitana.

Precisament, Joan Daniel Bezsonoff, dins son diccionari, sèg lo ponch de vista dau lector, d’aqueu que percor, coma l’autor, la literatura occitana. Es pas lo promier diccionari d’occitan que sa mira es lo public catalan: fai dètz ans, Claudi Balaguer e Patrici Pojada nos avián prepausat un obratge doblament bilingüe, de l’occitan vèrs lo catalan, e dau catalan vèrs l’occitan. En 2011, lo professor encargat de la cadiera d’estudis occitans a l’Universitat de Lhèida, Aitor Carrera, dins son libre, L’Occità, gramàtica i diccionaris bàsics (edicions Pagès), permetèt tanben al lectorat de Catalonha l’accès a la lenga occitana, tan referenciala coma aranesa. Totun, aquelei dos obratges non lèvan ren au meriti dau trabalh menimós de Joan Daniel Bezsonoff.

Aquest o m’a explicat: son modèl es lo Gaffiot. Valent a dire lo celèbre diccionari de latin que fai accedir de generacions de latinistas de l’estat francés a la lenga e a la literatura latinas. L’exemple, essenciau dins lo Gaffiot, a, per tant, un pes especiau dins aquest diccionari. De frasas entieras i son manlevadas ais autors occitans, en particular mai pas exclusivament felibrencs, e ansin Joan Daniel Bezsonoff convida sei lectors catalans a vesitar la literatura occitana. La permenada a travèrs dei tèxtes occitans es donc l’originalitat màger d’aquest obratge, que se vòu pas complet mai fach per inspirar lo desir, l’enveja de legir en lenga d’òc.

Arribam per tant a una buta fondamentala dau diccionari de Joan Daniel Beszonoff: encoratjar lo public catalan a legir en occitan, e aquò es non soncament òbra utila mai tanben necessària. La literatura occitana, encara viva e activa maugrat leis evidentei dificultats de la lenga d’òc, patís una manca de difusion. Se, de segur, es en Occitània, promier, qu’a de trobar ò de tornar trobar son public, lo lector catalan s’avisarà, tanlèu intrat dins aquest diccionari, que la lenga occitana li es gaireben familiara, que la pòt explorar. E lo catalan que viu dintre la Comunautat Autonòma de Catalonha entendrà, esperem-o, l’oficialitat de l’occitan coma la dubertura d’un espaci ample, non soncament la subrebèla Vau d’Aran, mai tota Occitània. Amics de Catalonha, se la coneissètz pas encara, es ora de legir la literatura occitana, que s’es pas arrestada a l’epòca gloriosa dei trobadors!

Precisament, l’espaci ample d’Occitània, Joan Daniel Bezsonoff o nos fai veire. Coma o ai dich, l’autor parteja son experiéncia de lector. Leis autors provençaus, Mistral ò Aubanèu, per exemple, i tròban una plaça naturala, mai empedisson pas l’accès a d’autreis escrivans, coma Joan Bodon ò Ives Roqueta, e per tant passam de la lenga provençala a la rèsta de l’occitan, coma tanben passam de la grafia mistralenca a la classica. Es verai, maugrat la realitat mai descriptiva que prescriptiva de son diccionari, fruch de sei nombrosei lecturas, l’autor cèrca una convergéncia de la lenga devèrs una coeréncia grafica, d’abòrd que leis intradas son totei en grafia classica e que lo lexicograf transpausa sistematicament seis exemples mistralencs dins l’ortografia classica après leis aver citats amb sa grafia originala.

D’un ponch de vista tecnic, precisem qu’aquest trabalh respònd ben ais exigéncias de la lexicografia. Cada article es corrèctament ordenat, amb una classificacion dei sens, dei sens pròpris ai sens figurats, amb d’abreviacions claras que destrian lei variacions regionalas e, çò que lei diccionaris occitans negligisson sovent, l’identificacion dei nivèus de lenga e dau vocabulari especializat.

Desiri ai lectors catalans una bòna lectura, non soncament de l’obratge mai deis òbras occitanas, e ai lectors occitans qu’aquò siá per elei una bèla escasença de s’interessar tanben a la lenga catalana. Aquest diccionari es una nòva pèira portada a l’edifici de nòstra civilizacion comuna!

Gerard Joan Barceló,

ancian escolan de l’École Normale Supérieure de Paris,

director de la revista academica Lingüistica Occitana.